Tại nhà ông Hà Huy Mỳ (người cháu đang thờ tự liệt sỹ Tuất, trú thôn Cao Thắng, xã Kỳ Xuân), cựu binh Mỹ Peter Mathews cùng vợ là bà Christina Mathews đã đặt 2 bông hồng được ướp khô lồng trong hộp thủy tinh lên bàn thờ rồi thắp hương liệt sỹ Cao Văn Tuất.

Nắm chặt tay bà Cao Thị Diếu, chị gái của liệt sỹ Cao Văn Tuất, ông Peter Mathews xúc động: “Tôi mong sự có mặt của mình phần nào sẽ giúp xoa dịu những nỗi đau, mất mát của gia đình”.

Cựu binh Peter Mathews và vợ thắp hương lên bàn thờ liệt sỹ Cao Văn Tuất

Giới thiệu với người lính bên kia chiến tuyến đã lưu giữ cuốn nhật ký của cậu mình suốt 56 năm, ông Hà Huy Mỳ đưa ra giấy chứng nhận huân chương, sổ liệt sỹ và những hiện vật còn lại của liệt sỹ Cao Văn Tuất. Theo ông Mỳ, liệt sỹ Cao Văn Tuất hy sinh lúc còn trẻ và không để lại bức ảnh nào cả. Bây giờ được ông Peter Mathews trao lại cuốn nhật ký, gia đình sẽ dùng nó thay di ảnh để đặt lên bàn thờ cho liệt sỹ. Đây cũng là một kỷ vật thiêng liêng, gia đình sẽ lưu giữ cẩn thận để giáo dục con cháu học tập truyền thống yêu nước của cha ông.

Cũng trong buổi sáng cùng ngày, vợ chồng ông Peter Mathews và thân nhân liệt sỹ Cao Văn Tuất đã có mặt tại trụ sở xã Kỳ Xuân để dự buổi lễ tiếp nhận kỷ vật của liệt sỹ Cao Văn Tuất do UBND H.Kỳ Anh tổ chức.

Ông Peter Mathews và cuốn nhật ký của Cao Văn Tuất

Tại buổi lễ, cựu binh Peter Mathews lấy cuốn nhật ký của liệt sỹ Cao Văn Tuất được ông cất giữ cẩn thận trong một chiếc túi nhựa rồi chia sẻ: “Cuốn sổ này đã theo tôi hơn nửa đời người và tôi luôn giữ gìn vì nó là kỷ niệm của tôi khi còn ở Việt Nam. Bây giờ tôi có thể trao trả cho người thân của chủ nhân cuốn nhật ký, tôi đã làm xong sứ mệnh và trách nhiệm của mình” – ông Peter Mathews xúc động nói.

Cựu binh Peter Mathews hồi tưởng, tháng 11-1967, ông đã nhặt được cuốn ký này trong một chiếc ba lô của bộ đội Việt Nam tại trận địa Đăk Tô, Tây Nguyên (H.Đăk Tô, tỉnh Kon Tum, Việt Nam). Khi nhặt được cuốn sổ này dưới chân đồi 724, ông Peter Mathews không biết nó là của ai, còn sống hay đã chết. Mặc dù không biết những dòng chữ trong đó viết gì nhưng lần giở các trang giấy Peter Mathews nhận định đây là sổ nhật ký cá nhân chứ không phải tài liệu quân sự nên ông đã bỏ vào túi mang về nước Mỹ.

“Dù không hiểu nội dung trong cuốn sổ viết những gì nhưng qua nó tôi vẫn cảm nhận được tinh thần lạc quan của người lính Việt Nam nơi chiến trường ác liệt” – ông Peter Mathews cho biết.

Cựu binh Mỹ trao cuốn nhật ký cho bà Cao Thị Nồng, em gái của liệt sỹ Cao Văn Tuất

Sau khi lập gia đình, cuộc sống của cựu quân nhân Peter Mathews cứ bình lặng trôi qua. Còn cuốn sổ được ông bỏ vào một chiếc hộp cất giữ trên gác căn nhà mà gia đình ông đang sinh sống ở Bergenfield, New Jersey.

Năm 2022, cựu binh Peter Mathews tình cờ gặp một người có nhận 2 con nuôi là gốc Việt nên đã nhờ dịch hộ một số trang trong cuốn sổ. Qua đó, ông Peter mới biết tên và địa chỉ của chủ nhân cuốn nhật ký. Ông Peter đã nung nấu ý định tìm cách trả lại cuốn nhật ký cho chủ nhân.

Để “tìm đường về” cho cuốn nhật ký, ông Peter Mathews đã đưa thông tin lên mạng xã hội. Cuối tháng 01-2023, tờ báo North Jersey (Mỹ) đã đăng tải câu chuyện này và thu hút rất nhiều người theo dõi. Trong số những người theo dõi có ông Trần Nhật Tân – Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Hà Tĩnh. Ông Tân đã liên hệ với tác giả bài báo và cựu quân nhân Peter Mathews. Những thông tin, hình ảnh của cuốn sổ sau đó lần lượt được ông Peter Mathews gửi email cho ông Trần Nhật Tân để xác minh thông tin chủ nhân.

Tiếp đó, ông Tân đã liên hệ với H.Kỳ Anh, thị xã Kỳ Anh, các đơn vị liên quan khác như Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Hà Tĩnh, Sở Lao động Thương binh và Xã hội tỉnh Hà Tĩnh để thu thập thông tin. Quá trình rà soát hàng trăm hồ sơ các cựu binh, liệt sĩ, cơ quan chức năng xác định, chủ nhân của cuốn nhật ký là liệt sỹ Cao Văn Tuất ở thôn Cao Thắng (xã Kỳ Xuân).

Văn Tình