Nông dân miền Tây xứ Nghệ nấu cây 'ngọt ngào' ra đặc sản mang giá trị cao

22/12/2025 08:36

Vì muốn tiếp nối và nâng tầm giá trị nghề truyền thống, nhiều nông dân xã Nghĩa Hưng, tỉnh Nghệ An biến mật mía thành sản phẩm đường phên, đường phèn có giá trị cao. Không chỉ nâng tầm giá trị mật mía, cho thu nhập khá mà đây còn là sinh kế bền vững cho người dân nơi đây.

Link nguồn bài viết
Nông dân miền Tây xứ Nghệ nấu cây 'ngọt ngào' ra đặc sản mang giá trị cao
https://baomoi.com/nong-dan-mien-tay-xu-nghe-nau-cay-ngot-ngao-ra-dac-san-mang-gia-tri-cao-c54069452.epi
Truy cập link gốc

Xã Nghĩa Hưng, nằm ở phía Tây của tỉnh Nghệ An. Ngoài nghề trồng lúa, người dân nơi đây còn gắn bó với cây mía và các sản phẩm chế biến từ mật mía. Nghề truyền thống nấu mật mía xuất hiện từ năm 1963 và đã nuôi sống nhiều thế hệ người dân nơi đây, trở thành nét văn hóa đặc trưng của vùng này. Hiện, người dân trên địa bàn toàn xã canh tác gần 1.300ha mía. Ngoài bán nguyên liệu cho nhà máy đường, nhiều hộ đã đầu tư mở xưởng, thu mua mía trong vùng để nấu mật và chế biến sâu.

Theo số liệu thống kê, xã Nghĩa Hưng có hơn 100 hộ dân có cơ sở sản xuất mật mía, đường phên, đường phèn,... Riêng tại xóm Xuân Lam, xã Nghĩa Hưng hiện có khoảng 7 xưởng sản xuất hoạt động quanh năm, tạo việc làm ổn định cho cả trăm lao động địa phương. Nghề này không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh, góp phần quan trọng vào kinh tế hộ gia đình.

Sinh ra ở vùng trồng mía, anh Phạm Quang Yên, SN 1982, trú tại xã Nghĩa Hưng (Anh Yên– từng là chủ thầu xây dựng) luôn đau đáu về nghề truyền thống ông cha để lại. Người đàn ông này luôn muốn tìm một hướng đi để nâng cao giá trị sản phẩm truyền thống quê hương. Để tiếp nối nghề truyền thống cha ông, anh Yên bàn với vợ là chị Trần Thị Hằng bỏ công việc điều dưỡng ở bệnh viện về mở xưởng sản xuất đường phên, đường phèn,…

Theo anh Yên công việc khá vất vả nhưng cảm thấy vui vì phát triển được nghề truyền thống của quê hương. Khu xưởng của vợ chồng anh Yên rộng hàng nghìn mét vuông. Gia đình anh trồng khoảng 4 hecta mía, ngoài ra anh còn thu mua thêm mía của người dân trong vùng đưa về nấu mật.

Cây mía sau ép lấy nước, lọc sạch cặn bã, rồi đun cô đặc trên lửa nhỏ trong nồi lớn, liên tục hớt bọt và khuấy đều cho đến khi nước mía sánh lại, chuyển màu nâu cánh gián đẹp mắt. Sau đó, đem mật cất trữ trong 250 thùng phuy inox dung tích hơn 50 lít để làm đường phên quanh năm. "Bếp nấu mật mía tôi được xây bằng bê tông kiên cố, gồm 3 nồi chuyên dụng nối liền nhau: nồi ngoài cùng để nấu mật, nồi giữa để đánh mật bằng động cơ quay, và nồi trong cùng có chức năng hâm mật”, anh Yên chia sẻ.

Trong suốt quá trình nấu kéo dài hơn một giờ, vợ chồng anh Yên thay nhau khuấy đều để mật sôi đều, không khê cháy. Công đoạn nấu là quan trọng nhất. Nếu lửa không đều, mật cháy thì đường phên sẽ mất vị thơm và màu sẫm đen. Trung bình, một mẻ hơn 20 lít mật cho ra khoảng 20 kg đường phên thành phẩm. Mỗi ngày, cơ sở của anh Yên nấu chừng 300 kg mật, bắt đầu từ 6h sáng, nghỉ trưa 2 tiếng rồi tiếp tục làm đến 17h.

Theo người dân nơi đây, khi mật nấu đã đạt chuẩn được đưa vào chảo đánh có gắn mô-tơ, giúp đánh tan và sánh mịn trước khi đổ vào khuôn gỗ dài khoảng 60 cm, rộng 6-7cm. Mật đổ vào khuôn khoảng 15 phút nó sẽ cô đặc, rồi tháo khuôn ra. Sau đó, dựng đường phên lên làm khô các mặt, rồi đóng gói đi tiêu thụ.

Gia đình ông Trần Văn Sáng, trú tại xóm Xuân Lam cũng trồng hơn 5ha mía, đủ nguyên liệu sản xuất quanh năm. Để nâng cao chất lượng sản phẩm, ông đầu tư thiết bị inox và máy móc mới, giúp đường phên sạch, thơm, đạt yêu cầu vệ sinh. "Trước đó, nghề này cũng mai một dần vì thị trường thu hẹp, sản phẩm mang tính truyền thống khó cạnh tranh, nhiều gia đình đã chuyển sang nghề khác có thu nhập hơn. Tuy nhiên, nhiều năm trở lại đây, nhu cầu sử dụng đường phên, đường phèn cao nên người dân trong xã quay trở lại với nghề này. Để nâng cao chất lượng sản phẩm chúng tôi đầu tư máy móc hiện đại để sản xuất", ông Sáng cho biết.

Theo đó 1kg đường phên có giá 27.000-28.000 đồng. Trừ các chi phi, mỗi ngày các cơ sở sản xuất thu lợi nhuận khoảng 600.000 đồng - 1 triệu đồng tùy số lượng sản xuất.

Để đáp ứng thị trường, các sản phẩm làm từ mật mía được đóng hộp carton nhập theo lô, thậm chí đóng túi nilon hút chân không để bán online.

Sản phẩm đường phên được nấu từ mật mía, cho màu vàng nâu đặc trưng và hương vị thơm dịu.

Sắp tới, nhiều cơ sở sản xuất trên địa bàn xã Nghĩa Hưng có kế hoạch mở rộng quy mô sản xuất, cải tiến mẫu mã, nâng tầm sản phẩm để hướng tới xuất khẩu.

Sản phẩm đường phên được đóng gói, hút chân không để đưa đi tiêu thụ.

Không chỉ làm đường phên, cơ sở sản xuất của anh Yên còn sản xuất đường phèn - loại giá trị nhất. Đường phèn được nấu từ mật mía, sau đó để vào thùng phuy inox 6-7 tháng, khi lấy mật ra thì đường kết tinh lại, tạo thành những tảng phèn. Dưới đáy là đường cát kết tinh tự nhiên. Loại đường này thường dùng để làm siro, ngâm mật ong, ngâm với hoa quả làm thuốc chữa ho... Mỗi năm cơ sở anh sản xuất khoảng 3 - 4 tấn đường phèn, giá 150.000 - 160.000đồng/kg.

Trao đổi với Người Đưa Tin, ông Đinh Thế Hiển - Trưởng phòng Kinh tế xã Nghĩa Hưng cho biết, bên cạnh nghề trồng lúa, nấu mật và làm đường phên mang lại thu nhập khá cho người dân, trở thành một hướng đi mới, sinh kế bền vững. Hiện tại, có một số sản phẩm mật mía của Nghĩa Hưng đã đạt chuẩn OCOP 3 sao. Địa phương sẽ xây dựng đề án nâng hạng sản phẩm lên OCOP 4 sao, đồng thời quy hoạch vùng nguyên liệu mía cho làng nghề, đảm bảo chất lượng mật luôn sạch và ổn định.

Hà Hằng - Hà Đan