Mới đây, trong quá trình rà phế liệu, một nhóm người dân tình cờ phát hiện số lượng tiền cổ nằm sâu trong lòng đất tại thôn Làng Chè, xã Sơn Kim 2, tỉnh Hà Tĩnh.

Lượng lớn đồng tiền Ngũ Thù phát hiện tại xã Sơn Kim 2.

Qua ghi nhận ban đầu, khối tiền cổ được phát hiện có tổng trọng lượng khoảng 15kg, gồm hàng nghìn đồng tiền bằng đồng đã bị ô-xy hóa, nhiều đồng tiền kết dính nhau thành từng mảng lớn. Đây là dạng tiền tròn, đường kính khoảng 2,4cm, ở giữa đục lỗ vuông cạnh khoảng 0,6cm, đặc trưng của tiền kim loại cổ phương Đông.

Mặt trước mỗi đồng tiền đều khắc hai chữ Hán “Ngũ Thù” theo thể triện thư, mặt sau để trơn, viền tiền khá mảnh và đều.

Theo các nhà nghiên cứu, đây là loại tiền "Ngũ Thù" - một trong những loại tiền kim loại xuất hiện sớm và có thời gian lưu hành dài nhất trong lịch sử Trung Hoa và khu vực Đông Á.

Một phần tiền Ngũ Thù phát hiện tại xã Sơn Kim 2.

Tiền "Ngũ Thù" bắt đầu được đúc và sử dụng từ thời Tây Hán (thế kỷ II trước Công nguyên), sau đó tiếp tục lưu hành phổ biến suốt nhiều thế kỷ, trong đó có giai đoạn Bắc thuộc ở Việt Nam. Đến thời nhà Đường, loại tiền này mới dần bị thay thế bởi đồng tiền Khai Nguyên Thông Bảo.

Tên gọi “Ngũ Thù” có nghĩa là “năm thù”, đơn vị đo trọng lượng cổ, tương đương khoảng 4 gram theo cách tính hiện nay.

Trong các thế kỷ đầu Công nguyên, tiền "Ngũ Thù" giữ vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế, thương mại, là phương tiện trao đổi phổ biến tại nhiều vùng lãnh thổ chịu ảnh hưởng của nhà Hán, trong đó có Giao Châu.

Điều đặc biệt của phát hiện lần này không chỉ nằm ở số lượng lớn mà còn ở địa điểm phát hiện. Sơn Kim 2 là xã miền núi biên giới, địa hình hiểm trở, dưới thời phong kiến phần lớn là rừng rậm, dân cư thưa thớt.

Việc phát hiện một khối lượng lớn tiền "Ngũ Thù" tại khu vực này đặt ra nhiều câu hỏi khoa học đáng chú ý: đây là dấu tích của hoạt động giao thương cổ xưa, một điểm cất giấu tài sản, hay liên quan đến các tuyến đường cổ xuyên vùng biên viễn?

Các chuyên gia cho rằng, đây là loại tiền có niên đại sớm nhất từng được ghi nhận tại địa phương. Phát hiện này hứa hẹn cung cấp thêm các tư liệu quan trọng, góp phần làm sáng tỏ lịch sử cư trú, giao lưu kinh tế - văn hóa ở khu vực miền núi phía Tây Hà Tĩnh trong những thế kỷ đầu Công nguyên.

Hiện nay, các cơ quan chức năng và ngành văn hóa địa phương đang tiến hành các bước xác minh, bảo quản và nghiên cứu theo quy định nhằm làm rõ giá trị lịch sử - khảo cổ của khối tiền cổ đặc biệt này, đồng thời ngăn chặn nguy cơ thất lạc, mua bán trái phép cổ vật.

Trần Phi Công