Nghệ An tăng tốc hoàn thiện hệ thống cấp nước sinh hoạt: Bảo đảm chuẩn nước sạch trong xây dựng nông thôn mới.

Đồng bộ quy hoạch, hoàn thiện hành lang pháp lý cho hạ tầng cấp nước sạch

Nghệ An đang triển khai nhiều nhóm giải pháp nhằm nâng cấp, hoàn thiện hệ thống cấp nước sinh hoạt tập trung, bảo đảm chất lượng nước đạt quy chuẩn, phục vụ Chương trình xây dựng nông thôn mới và mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội.

Ông Hoàng Phú Hiền, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An cho biết, tỉnh đã rà soát hàng loạt văn bản liên quan đến quy hoạch, quản lý và vận hành hệ thống cấp nước. Theo ông, hạ tầng cấp nước sạch cả đô thị và nông thôn phải được quản lý đồng bộ, vận hành an toàn, bảo đảm chất lượng theo quy định. Tỉnh cũng ưu tiên rà soát, bàn giao và khai thác hiệu quả tài sản hạ tầng cấp nước, nhất là các công trình nông thôn đang xuống cấp.

Toàn tỉnh hiện có 561 công trình cấp nước sinh hoạt tập trung, gồm 492 công trình tự chảy (chủ yếu vùng núi) và 69 công trình bơm dẫn động lực, với tổng công suất khoảng 80.000 m³/ngày đêm, phục vụ hơn 115.000 hộ dân tại 160 xã. Tuy nhiên, nhiều công trình nông thôn hoạt động kém bền vững do hạ tầng cũ, thiếu kinh phí duy tu, chủ yếu do xã hoặc cộng đồng quản lý. Chỉ 8/69 công trình bơm động lực đạt công suất trên 1.000 m³/ngày đêm và đáp ứng tiêu chí nước sạch theo quy chuẩn.

Nâng cấp công trình, khắc phục thiếu nước và thu hút nguồn lực đầu tư

Thực hiện Nghị định 43/2022/NĐ-CP về quản lý tài sản hạ tầng cấp nước, Nghệ An đang đẩy mạnh phân loại, bàn giao các công trình cho đơn vị đủ năng lực vận hành. Một số công trình quan trọng như Nhà máy nước thị trấn Kim Sơn (Quế Phong) đang được chuyển giao cho Trung tâm Nước sinh hoạt và Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh quản lý.

Nhiều dự án mở rộng và nâng công suất các công trình cấp nước cũng đang được đề xuất đưa vào kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2026-2030, gồm: Nâng cấp Nhà máy nước Hưng Lĩnh (Hưng Nguyên Nam) lên 10.000 m³/ngày đêm, phục vụ 15.000 hộ. Nâng cấp hệ thống Long Thành (Yên Thành) lên 8.500 m³/ngày đêm, phục vụ 20.000 hộ. Nhà máy nước Nam Hưng-Nam Nghĩa-Nam Thái, công suất 8.000 m³/ngày đêm. Nâng cấp Nhà máy nước Diễn Yên lên 6.000 m³/ngày đêm.

Ông Hoàng Phú Hiền, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An.

Tỉnh cũng phối hợp Bộ Tài chính đề xuất hai dự án lớn sử dụng ODA và vốn vay ưu đãi: Dự án cấp nước sạch bền vững từ WB và dự án nâng cấp thủy lợi nước sạch bằng vốn IFAD.

Ông Hoàng Phú Hiền nhấn mạnh: “Không để người dân thiếu nước sinh hoạt đạt chuẩn. Tỉnh phân bổ tối đa nguồn vốn, kết hợp xã hội hóa để nâng cấp hạ tầng cấp nước, nhất là tại các khu vực chịu tác động mạnh của biến đổi khí hậu và ô nhiễm nguồn nước”.

Theo báo cáo 2024 của Chi cục Thủy lợi tỉnh Nghệ An, nhiều địa bàn vẫn thiếu nước sạch đạt chuẩn, đặc biệt tại Hưng Nguyên, Yên Thành, Diễn Châu; trong khi khu vực các xã miền núi như Kỳ Sơn, Tương Dương, Quế Phong, Quỳ Hợp gặp khó do địa hình phức tạp và hạn chế nguồn đầu tư.

Tỷ lệ nước sạch nông thôn đạt chuẩn của Nghệ An mới đạt 53%, thấp hơn mức trung bình cả nước (58%), dù tỷ lệ sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 89,45%.

Ông Nguyễn Thế Anh, Phó phòng Quản lý công trình thủy lợi, cho biết nhiều công trình đã sử dụng hơn 10 năm nhưng chưa được nâng cấp; phần lớn do xã hoặc cộng đồng quản lý, không thu phí, không có kinh phí bảo dưỡng nên xuống cấp nhanh.

Ông Nguyễn Thế Anh đề xuất: Đưa các dự án nước sạch vào kế hoạch đầu tư công mới; xây dựng công trình đặc thù vùng núi, vùng dân tộc, vùng ven biển; sửa đổi chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nước sạch nông thôn; và từng bước bàn giao các công trình về đơn vị sự nghiệp công lập theo Nghị định 43.

Hướng tới mục tiêu nước sạch đạt chuẩn, an toàn và bền vững

Song song với đầu tư hạ tầng, Nghệ An tăng cường thanh tra và giám sát chất lượng nước. Trong 6 tháng đầu năm 2025, các đợt quan trắc của Sở Nông nghiệp và Môi trườngh và CDC Nghệ An không phát hiện vi phạm nghiêm trọng về ô nhiễm nguồn nước; các phản ánh của người dân được xử lý kịp thời.

Ủy ban nhân dân tỉnh yêu cầu các doanh nghiệp cấp nước ứng dụng công nghệ mới như quan trắc áp lực ống, giám sát chất lượng nước thời gian thực, ghi chỉ số công tơ tự động... Tuy nhiên, việc áp dụng cho công trình nông thôn cũ còn hạn chế do chi phí lớn.

Ông Hoàng Phú Hiền khẳng định: “Nâng cấp hạ tầng nước sạch là yêu cầu bắt buộc trong xây dựng nông thôn mới. Các địa phương phải giám sát chặt chẽ chất lượng dịch vụ cấp nước, ký thỏa thuận với doanh nghiệp và đẩy nhanh đấu nối, nhất là ở khu dân cư mở rộng”.

Những nỗ lực của tỉnh Nghệ An cho thấy quyết tâm mạnh mẽ trong việc bảo đảm nước sạch sinh hoạt đạt chuẩn, an toàn, bền vững. Dù còn nhiều thách thức, đặc biệt tại vùng miền núi và các công trình xuống cấp, nhưng với việc huy động đa dạng nguồn lực, đổi mới cơ chế và sự đồng hành của người dân mục tiêu nước sạch đạt chuẩn cho toàn tỉnh hoàn toàn có thể đạt được trong giai đoạn tới.

THU HÀ