Đền Trung Chính tại xã Đại Huệ. Ảnh: Nguyễn Diệu

Đền Trung Chính từ lâu đã trở thành điểm tựa tinh thần quan trọng của người dân xã Đại Huệ. Không chỉ là nơi thờ phụng Thái phó Tấn quốc công Nguyễn Cảnh Hoan – danh thần triều Lê Trung Hưng, ngôi đền còn là không gian văn hóa – tâm linh tiêu biểu, lưu giữ và lan tỏa những giá trị lịch sử, tinh thần yêu nước và đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.

Chính điện của đền

Đền Trung Chính hiện là di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh, đồng thời là điểm đến tâm linh quen thuộc của nhân dân trong vùng và du khách thập phương. Trải qua nhiều biến thiên của thời gian, ngôi đền vẫn giữ vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng cộng đồng, góp phần bồi đắp niềm tự hào về truyền thống lịch sử của quê hương.

Với không gian văn hóa tiêu biểu

Trong tác phẩm Đất và người xứ Nghệ, tác giả Bùi Văn Chất đã ghi lại những tư liệu quý về thân thế và sự nghiệp của Nguyễn Cảnh Hoan. Theo đó, ông họ Nguyễn, húy Hoan, tự Cảnh Mô, được phong quốc tính mang họ Trịnh; hiệu Trịnh Nông Sơn (xưa gọi là Nông Bang), quê ở làng Ngọc Nùng. Thân mẫu họ Đào, mang thai ông đủ mười hai tháng mới sinh. Những chi tiết ấy không chỉ phản ánh xuất thân đặc biệt của ông, mà còn góp phần làm sáng tỏ chân dung một nhân vật lịch sử có ảnh hưởng lớn đối với vùng đất xứ Nghệ.

Nguyễn Cảnh Hoan sinh năm Tân Tỵ (1521), mất năm Bính Tý (1576), quê gốc ở xã Tràng Sơn, huyện Đô Lương (nay là xã Lương Sơn, tỉnh Nghệ An). Từ thuở nhỏ, ông đã nổi tiếng tinh thông võ nghệ, lớn lên là người trí dũng song toàn, văn võ kiêm toàn, một lòng vì nước, vì dân.

Ngày nay, đền Trung Chính đã được quan tâm trùng tu, tôn tạo khang trang...

Dãy núi kéo dài từ Truông Băng (nay thuộc xã Nam Đàn) đến Truông Hến (nay thuộc xã Đại Huệ) thời xưa được gọi là Hồ Sơn, hay núi Đại Huệ. Năm 1575, nơi đây từng là căn cứ quân sự quan trọng của Thái phó Tấn quốc công Nguyễn Cảnh Hoan trong cuộc chiến chống quân nhà Mạc, với hệ thống phòng thủ và chốt giữ đặt tại Thận Sơn (Rú Cật). Những dấu tích lịch sử ấy góp phần khẳng định vai trò chiến lược của vùng đất Đại Huệ trong tiến trình lịch sử dân tộc.

Sau khi ông qua đời, triều đình nhà Lê đã ban sắc chỉ yêu cầu các địa phương có liên quan đến sự nghiệp của ông lập đền, miếu thờ phụng để ghi nhớ công lao. Tại Nghệ An, hiện còn nhiều di tích thờ Thái phó Tấn quốc công Nguyễn Cảnh Hoan, ngoài nơi thờ chính tại xã Tràng Sơn (nay là xã Lương Sơn) còn có đền Phú Thọ ở xã Lưu Sơn (nay thuộc Đô Lương), đền Hữu ở xã Thanh Yên (nay là xã Xuân Lâm), phủ thờ ở xã Thanh Văn (nay là xã Đại Đồng) và đền Trung Chính tại xã Nam Lĩnh xưa, nay là xã Đại Huệ.

Năm 2007, đền được công nhận là Di tích cấp tỉnh

Ngày nay, đền Trung Chính đã được quan tâm trùng tu, tôn tạo khang trang, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân và du khách. Năm 2007, ngôi đền chính thức được xếp hạng di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh. Trải qua dòng chảy của lịch sử, nơi đây luôn được xem là “địa chỉ đỏ” trong giáo dục truyền thống yêu nước, là biểu tượng văn hóa – tâm linh gắn liền với đời sống tinh thần và các hoạt động văn hóa tín ngưỡng của cộng đồng dân cư địa phương.

Nguyễn Diệu